Jak wybrać odpowiednie robocze obuwie BHP?

Dobór odpowiedniego obuwia BHP to decydujący element strategii bezpieczeństwa w każdej firmie, w której pracownicy są narażeni na czynniki mechaniczne, chemiczne lub termiczne. Nie chodzi tu jedynie o spełnienie kilku kryteriów. Na rynku dostępna jest ogromna liczba modeli, klas ochrony i materiałów i z tego powodu wybór nie zawsze jest oczywisty. Znaczenie ma konstrukcja buta, oznaczenia norm i dopiero na końcu dopasowanie do konkretnego stanowiska. W tym wpisie przejdziemy przez najważniejsze zagadnienia, jakie pomogą w podjęciu decyzji o kupnie obuwia BHP – przeczytaj do końca!

Klasyfikowanie obuwia BHP

Znajomość klasyfikacji butów roboczych pozwala uniknąć błędów przy zakupie, które mogą prowadzić do urazów i wynikłych z tego kontuzji w miejscu pracy. Właściwe dopasowanie klasy do poziomu zagrożeń chroni nie tylko zdrowie pracownika, ale również ogranicza rotację sprzętu, zmniejsza absencję chorobową i zwiększa ogólny komfort wykonywania obowiązków. Każda z trzech głównych kategorii obuwia BHP ma inne zastosowanie. Pominięcie tych różnic może skutkować użytkowaniem butów, które nie spełniają minimalnych wymagań dla danego stanowiska. Klasyfikacja przedstawia się następująco:

• Obuwie bezpieczne (S – safety) – przeznaczone do pracy w środowiskach wysokiego ryzyka. Posiada podnosek odporny na uderzenia z energią 200 J i nacisk do 15 kN. Zgodne z normą PN-EN ISO 20345.
• Obuwie ochronne (P – protective) – odpowiednie do warunków o umiarkowanym zagrożeniu. Obuwie ochronne BHP jest wyposażone w podnosek odporny na uderzenia o energii 100 J i nacisk do 10 kN. Zgodne z normą PN-EN ISO 20346.
• Obuwie zawodowe (O – occupational) – stosowane przez służby porządkowe, sprzątające i zatrudnionych w branży gastronomicznej. Nie zawiera podnosków, ale chroni przed innymi czynnikami, takimi jak poślizg czy przeciążenie pięty. Zgodne z normą PN-EN ISO 20347.

Normy i oznaczenia – jak rozszyfrować symbole obuwia do pracy?

Oznaczenia stosowane w obuwiu roboczym wskazują na istotne czynniki butów, które należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji zakupowej. Podstawą do klasyfikacji są normy PN-EN ISO. Określają one minimalne wymagania dotyczące odporności na uderzenia, ściskanie, przenikanie wilgoci czy poślizg. Wyróżnia się symbole:

• B – podstawowy poziom zabezpieczenia: buty tej klasy posiadają podnosek wytrzymujący uderzenie 200 J i nacisk do 15 kN, ale nie muszą spełniać żadnych dodatkowych kryteriów.
• 1 – wzbogacona ochrona: poza podnoskiem dochodzą właściwości antyelektrostatyczne, absorpcja energii w pięcie oraz zakryta część piętowa.
• 2 – rozszerzona ochrona w środowisku wilgotnym: spełnia wymagania  oznaczenia z 1 i dodatkowo chroni przed przesiąkaniem wody przez materiał cholewki.
• 3 – rozwiązanie do trudnych warunków: łączy wszystkie cechy klasy 2 z odpornością podeszwy na przebicie i wyraźnym urzeźbieniem bieżnika.
• 4 – wersja wodoodporna dla środowisk mokrych: buty wykonane z gumy lub tworzyw sztucznych, zachowują właściwości klasy 1 przy pełnej nieprzemakalności.
• 5 – kompleksowa ochrona w ekstremalnych warunkach: cechuje się wodoszczelnością jak w 4, a ponadto posiada wkładkę antyprzebiciową i bieżnik odporny na poślizg.
• 6 – przeznaczone do pracy w ciągłym kontakcie z wodą: tak jak w klasie 2, lecz dodatkowo but musi przejść test wodoodporności.
• 7 – najwyższy poziom zabezpieczenia: łączy wymagania klasy 3 z pełną wodoodpornością całego obuwia.

Oprócz klasy podstawowej warto zwrócić uwagę na oznaczenia literowe, jakie precyzują dodatkowe właściwości ochronne obuwia:

• WR – odporność całego buta na wodę,
• WRU – odporność materiału wierzchniego na przepuszczalność i absorpcję wody,
• CI – izolacja spodów przed zimnem,
• HI – izolacja spodów przed ciepłem,
• HRO – odporność podeszwy na kontakt z gorącym podłożem (do 300°C),
• FO – odporność podeszwy na oleje i paliwa,
• P – odporność spodu buta na przebicie (co najmniej 1100 N),
• A – właściwości antyelektrostatyczne,
• E – absorpcja energii w części piętowej,
• SRC – najwyższa kategoria odporności na poślizg (łączy cechy SRA i SRB),
• SRA – odporność na poślizg na podłożu ceramicznym z roztworem SLS,
• SRB – odporność na poślizg na stali pokrytej glicerolem,
• CR – odporność cholewki na przecięcia,
• M – ochrona śródstopia,
• AN – ochrona kostki,
• I – elektroizolacyjność buta (ochrona przed porażeniem elektrycznym).

Przykładowe oznaczenie wygląda w ten sposób: S3 SRC WR CI HRO. Można się z niego dowiedzieć, że buty mają podnosek 200 J, wkładkę antyprzebiciową, są antystatyczne i odporne na wodę oraz poślizg. Dodatkowo chronią przed zimnem (CI) i wytrzymują kontakt z gorącym podłożem do 300°C (HRO). Takie obuwie BHP wykorzystuje się w wymagających, zmiennych warunkach.

Rodzaje obuwia BHP a warunki pracy

Zakup butów roboczych powinien zawsze być oparty na czynnikach zagrażających zdrowiu na stanowisku pracy. W zamkniętych pomieszczeniach, takich jak hale przemysłowe czy magazyny, gdzie nie występuje kontakt ze żrącymi cieczami, optymalnym wyborem będą półbuty albo sandały klasy S1 lub S1P oferujące ochronę palców i wkładkę antyprzebiciową przy zachowaniu dobrej wentylacji. W warunkach zewnętrznych, gdzie podłoże bywa nierówne i wilgotne, a ryzyko mechanicznych urazów jest wyższe, zaleca się zastosowanie trzewików klasy S3 z ochroną zarówno przed wodą, jak i przebiciem. Gdy potrzebna jest odporność na chemikalia, sprawdzają się wysokie kalosze S4 lub S5 z tworzyw sztucznych. Jeśli w pracy nie występują szczególne zagrożenia, odpowiednie będą lekkie półbuty klasy O1 lub O2 bez podnoska, ale z właściwościami antypoślizgowymi i higieniczną cholewką. Warto też wspomnieć o obuwiu ochronnym BHP klasy P1 lub P2. Choć rzadziej spotykane są środkiem pomiędzy obuwiem bezpiecznym a zawodowym i mogą być wykorzystywane w środowiskach o umiarkowanym ryzyku urazów mechanicznych.

Materiały i budowa buta – co wpływa na trwałość i funkcjonalność?

Rodzaj użytych materiałów i konstrukcja mają bezpośredni wpływ na to, czy dane wyposażenie spełni wymagania nasuwane przez specyfikę pracy. W branżach o wysokim stopniu zagrożenia niezbędne jest zastosowanie butów z trwałą cholewką, najlepiej ze skóry licowej lub specjalistycznych tkanin technicznych, które dobrze znoszą częste użytkowanie i kontakt z wodą czy pyłem. Podeszwa w takim obuwiu powinna być odporna na przebicie i wykonana z przyczepnego materiału jak poliuretan lub kauczuk nitrylowy. Powszechnie się je stosuje jako dodatkowe zabezpieczenie przed środkami chemicznymi i gorącym podłożem.

Dobieranie właściwego rozmiaru buta

W przypadku specjalnego obuwia do pracy wybieranie właściwego rozmiaru nie jest aż tak oczywiste, jak przy obuwiu do noszenia na co dzień. Podczas wielogodzinnej pracy stojącej albo wykonywanej w warunkach wyższej wilgotności stopy czasem puchną, co następnie prowadzi do ucisku i bolesnych otarć. Dlatego sugeruje się, by obuwie BHP było o ok. 0,5 cm dłuższe od stopy, żeby uniknąć pomniejszych ran. Producenci butów stosują inne tabele rozmiarów, więc przed zakupem należy sprawdzić długość wkładki i porównać ją z własnym pomiarem. Wyraźnymi sygnałami, że obuwie zostało nieprawidłowo dobrane, jest zbyt duża swoboda wewnątrz buta albo ucisk w okolicy palców lub pięty.

Wyselekcjonowanie wyposażenia według środowiska pracy wymaga znajomości potencjalnych zagrożeń i oznaczeń wynikających z norm EN ISO. Określone w nich elementy wpływają na komfort pracownika, poziom bezpieczeństwa i w konsekwencji – jakość pracy. Poprzez świadome podejście do wyboru obuwia BHP ilość wypadków spadnie, przekładając się na zdrowie i efektywność członków zespołu.